انواع رای دادگاه حقوقی: معرفی و بررسی انواع رای، قرار، حکم و دادنامه

انواع رای دادگاه حقوقی ، نیاز به انجام اقدامی مختص با همان نوع رای را دارد، بنابراین برای کسب بهترین نتیجه از یک پرونده حقوقی لازم است تا انواع این آرا را به طور دقیق بشناسید. اما آرا حقوقی چه انواعی دارند و هر کدام از این آرا چه ویژگی‌هایی دارند؟ دادنامه چیست و چه تفاوتی با مفهوم رای دارد؟

در ادامه این مقاله از موسسه حقوقی حسن زاده قصد داریم تا به بررسی مفهوم رای دادگاه و همچنین انواع رای دادگاه حقوقی بپردازیم و نحوه ابلاغ هر کدام از انواع رای دادگاه را برای شما بیان کنیم، پس با ما همراه باشید.

رای دادگاه حقوقی چیست؟

قبل از اینکه به سراغ شناخت انواع رای دادگاه حقوقی برویم لازم است تا مفهوم رای را از نظر قضایی مورد بررسی قرار دهیم، رای دادگاه در واقع تصمیم نهایی است که قاضی پس از بررسی پرونده و اسناد و مدارکی که توسط طرفین ارائه شده است صادر می‌کند. دادگاه حقوقی از آن‌جا که تخصص رسیدگی به پرونده‌هایی با موضوعات حقوقی را دارد، اسناد و شواهد را بر مبنای قوانین آیین دادرسی کیفری مورد ارزیابی قرار می‌دهد و با توجه به قوانین این مرجع اقدام به صدور رای می‌کند.

توجه داشته باشید که گاه به جای رای از دادنامه و یا حکم دادگاه استفاده می‌شود اما در ادامه توضیح خواهیم داد که این دو مفهوم متفاوتی با رای دادگاه دارند. شما برای موفقیت در دعاوی حقوقی خود نیاز به وکیلی متخصص دارید تا انواع این آرا را به طور دقیق بشناسد و بتواند اقدام لازم در زمان صدور هر نوع رای را انجام دهد.

انواع رای دادگاه حقوقی

طبق قانون آیین دادرسی مدنی  در رابطه با انواع رای دادگاه حقوقی، باید بگوییم که در این قانون دو نوع رای توسط دادگاه حقوقی صادر می‌شود که عبارتند از حکم و قرار، که در ادامه به معرفی هر کدام از انواع رای در دادگاه‌های حقوقی و بررسی کامل هر کدام خواهیم پرداخت:

1. رای از نوع حکم دادگاه حقوقی: انواع رای و حکم دادگاه

حکم یکی از انواع رای دادگاه حقوقی است، حکم دادگاه در واقع نوعی از رای دادگاه است که باعث قطع و خاتمه دعوا می‌شود، بنابر این موضوع حکم کاملا مرتبط با ماهیت و موضوع اصلی دعوا است. رای دادگاه به صورت حکم به منزله نتیجه نهایی بررسی قاضی است و هر دو طرف ملزم به اجرا و تبعیت از این حکم خواهند بود. انواع مختلفی برای حکم دادگاه وجود دارد که در ادامه آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد:

1.1. اعلامی و تاسیسی

به طور کلی حکم دادگاه در یکی از دو گروه اعلامی یا تاسیسی قرار می‌گیرد. حکم اعلامی در واقع شرایط جدیدی را در پرونده ایجاد نمی‌کند و با بررسی مدارک و اعلام رای صادر شده به طرفین اتفاق می‌افتد. بیشتر رای‌های دادگاه حقوقی نیز در این دسته جای دارند. اما حکم تاسیسی حکمی است که  به واسطه آن شرایط جدیدی در پرونده ایجاد خواهد شد. این حکم در شرایطی صادر می‌شود که موضوع دعوا تا به حال اتفاق نیفتاده باشد. صدور حکم تاسیسی در مواقع بسیار نادر اتفاق می‌افتد.

1.2. حضوری و غیابی

هر حکم دادگاه یا به صورت حضوری و یا به صورت غیابی صادر می‌شود. معنی رای حضوری این است که طرف خوانده در دعوا و یا وکیل او در تمامی مراحل رسیدگی به پرونده حضور داشته‌اند. در مقابل رای غیر حضوری زمانی صادر می‌شود که خوانده(کسی که دعوا بر علیه او مطرح شده است) در مراحل رسیدگی در دادگاه حضور پیدا نکند و وکیلی را نیز برای حضور در دادگاه معرفی نکند. در این زمان دادگاه بر اساس مدارک پرونده را بررسی و رای غیابی برای او صادر خواهد کرد.

⇐ حقوق اشخاص حقوقی

1.3. قطعی و غیر قطعی

احکام صادر شده در دادگاه یا به صورت قطعی بوده و یا غیر قطعی می‌باشند. رای صادر شده در دادگاه بدوی که قابل اعتراض در دادگاه‌های تجدیدنظر است و شخص امکان اعتراض به رای صادر شده را دارد. اما در رای قطعی دیگر امکان ادامه رسیدگی به پرونده و اعتراض به رای صادر شده وجود ندارد. رایی که دادگاه تجدید نظر صادر می‌شود در گروه آرا قطعی قرار دارد. پس زمانی که در رای صادر شده از کلمه قطعی استفاده شود، دیگر در آن مرجع قضایی امکان اعتراض به رای وجود ندارد.

1.4. حکم نهایی و غیر نهایی

گاه برای برخی از موضوعات دعوای حقوقی این امکان وجود دارد که یکی از طرفین پرونده از طریق فرجام خواهی در دیوان عالی کشور تقاضای رسیدگی مجدد به رای قطعی صادر شده را نماید. در این صورت رای صادر شده در دادگاه تجدید نظر قطعی بوده اما نهایی نیست و امکان ادامه رسیدگی به پرونده در دیوان عالی کشور وجود دارد. اما برخی از پرونده‌های حقوقی پس از صدور رای قطعی در دادگاه تجدیدنظر خاتمه می‌یابند و امکان اعتراض و درخواست ادامه رسیدگی به پرونده برای این موضوعات وجود ندارد. در این شرایط رای قطعی نهایی نیز هست.

از آنجا که دیوان عالی نیز بالاترین مرجه رسیدگی به اختلافات است و امکان اعتراض به رای قطعی دیوان در مرجع قضایی دیگری وجود ندارد، رای صادر شده توسط دیوان عالی کشور هم قطعی و هم نهایی است.

1.5. لازم‌الاجرا و غیر لازم‌الاجرا

حکم‌های صادر شده توسط دادگاه به دو صورت لازم‌الاجرا و غیر قابل لازم الاجرا هستند. احکام لازم‌الاجرا اگر توسط شخص محکوم در دعوا اجرا نشود، طرف دیگر دعوا می‌تواند از مراجع قضایی تقاضای اجرائیه کند تا مراجع قضایی شخص محکوم را مجبور به اجرای رای‌های صادر شده کنند. رای  غیر لازم‌الاجرا به معنی آن است که امکان صدور اجرائیه برای آن وجود ندارد. به طور کلی احکام قطعی و نهایی در گروه احکام لازم‌الاجرا قرار دارند.

⇐ پروسه شکایت بر روی چک برگشتی

طبق آنچه گفتیم در حکم صادر شده در دادگاه مشخص می‌شود که رای جز کدام یک از دسته‌ها قرار دارد. به طور مثال در حکم دادگاه قید می‌شود که این رای قطعی و نهایی بوده و مفاد آن لازم‌الاجرا است

2. رای از نوع قرار در دادگاه حقوقی

نوع دیگری از رای دادگاه قرار است. قرار  به دعوا خاتمه نمی‌دهد و در واقع با صدور قرار رسیدگی به پرونده پایان نمی‌گیرد، بلکه قرار در مراحل رسیدگی به پرونده صادر می‌شود. به طور کلی دو نوع قرار داریم  که در ادامه به توضیح هر کدام خواهیم پرداخت . همچنین بررسی خواهیم کرد که هر کدام از انواع قرار در چه موارد و برای چه موضوعی صادر می‌شود:

2.1. قرار مرتبط با موضوع پرونده

یک نوع از قرار در جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با پرونده است و به موضوع پرونده ارتباط دارد، مانند قرار کارشناسی،

2.2. قرار رد دعوا

نوع دیگر قرار، قرار رد است که در مواقعی صادر می‌شود که درخواست خارج از موضوع اصلی پرونده باشد. به همین دلیل این درخواست توسط قاضی رد شده و برای او رای رد قرار صادر می‌شود.

از آن‌جا که اقدامات لازم در زمان صدور رای دادنامه و حکم متفاوت است، بهترین راه برای کسب نتیجه و موفقیت در پرونده‌های حقوقی مشاوره با وکیلی است که در این زمینه تجربه بالایی در پرونده‌های پیچیده حقوقی داشته باشد.

دادنامه چیست و رای دادگاه در دادنامه چند بخش دارد؟

اکنون که انواع رای دادگاه حقوقی را دانستیم لازم است تا با مفهوم دادنامه نیز آشنایی پیدا کنیم. دادنامه در واقع سندی رسمی است که در آن رای صادر شده با تمام جزئیات و مشخصات پرونده و طرفین دعوا قید می‌شود. در واقع رای دادگاه به صورت دادنامه تنظیم و مکتوب می‌شود و به طرفین دعوا ابلاغ می‌شود. طرفین با در دست داشتن دادنامه امکان اعتراض به رای یا درخواست اجرائیه بر روی آن را خواهند داشت. به طور کلی دادنامه شامل سه بخش می‌شود. بخش اول اطلاعات طرفین دعوا و قاضی، بخش دوم رای دادگاه و بخش سوم امضا قاضی پرونده.

مشاهده حکم دادگاه

انواع رای دادگاه حقوقی پس از صدور به صورت دادنامه درآمده و در سامانه ثنا بارگزاری و به طرفین ابلاغ می‌شود. طرفین دعوا می‌توانند حکم نهایی را از طریق ورود به سامانه ثنا و با در اختیار داشتن اطلاعات ورود به این سامانه مشاهده کنند.

نتیجه‌گیری

انواع رای دادگاه حقوقی را باید به دو صورت قرار و حکم در نظر بگیریم که قرار در واقع رایی برای خاتمه دعوا نیست. اما حکم رایی است که در نتیجه بررسی پرونده و مدارک صادر شده که دعوا و رسیدگی به پرونده را خاتمه خواهد داد. قرار و رای هر کدام انواع مختلفی دارند. به طور کلی رای دادگاه چه از نوع حکم و چه از نوع قرار باید به صورت دادنامه مکتوب و به طرفین دعوا ابلاغ شود.

این مقالات را نیز مطالعه کنید:

 حقوق شرکت‎‌ها