داوری در قرارداد بین‌المللی |شروط و نحوه تنظیم قرارداد داوری بین‌المللی

داوری در قرارداد بین‌المللی یکی از مواردی است که در هنگام انعقاد قراردادهای بین‌المللی باید به دقت مورد بررسی قرارگیرد. زیرا طرفین قرارداد بین‌المللی ممکن است دچار اختلاف شوند در نتیجه تعیین روشی مشخص برای حل اختلافات احتمالی از ملزومات تمامی قراردادها است. اما داوری در این نوع  قرارداد چقدر اهمیت دارد و چگونه می‌توان از این روش برای حل و فصل اختلافات بین طرفین  قرارداد استفاده کرد؟

در ادامه این مقاله از موسسه حقوقی حسن‌ زاده قصد داریم تا به طور کامل به بررسی داوری در قرارداد بین‌المللی بپردازیم و نحوه تنظیم قرارداد داوری بین‌المللی را برای شما شرح دهیم. با ما همراه باشید.

اهمیت داوری در قرارداد بین‌المللی

حل اختلافات با داوری در قراردادهای بین‌المللی کمی پیچیده‌ و دشوارتر است. زیرا طرفین قرارداد بین‌المللی همانطور که از نام آن پیداست از دو کشور مختلف، با قوانین متفاوت هستند و همین امر حل اختلافات بین طرفین قرارداد را سخت‌تر می‌کند. بنابراین بسیار مهم است تا طرفین قرارداد بین‌المللی روشی کاربردی و سریع را برای حل اختلاف خود در نظر بگیرند.

داوری در قرارداد بین المللی چیست؟

داوری در قرارداد بین‌المللی، روشی است برای حل اختلافات طرفین قرارداد با دو تابعیت متفاوت است. در این روش لازم است تا قواعد و قوانینی برای داوری بین طرفین قرارداد در سطح بین‌المللی تنظیم شود.قانون نمونه آنسیترال (کمیسیون حقوق تجارت بین‌الملل سازمان ملل متحد) یکی از مراجع معتبر در این حوزه است. همچنین، قوانین اتاق بازرگانی بین‌المللی نیز به عنوان یک مرجع دیگر برای تنظیم  بند داوری در این نوع قرارداد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تعیین داور در قرارداد بین‌المللی

داور یا هیات داور بین‌المللی شخصیتی حقیقی و یا حقوقی است که توسط  طرفین قرارداد به منظور رسیدگی به اختلافات طرفین انتخاب می‌شود. داوری در این نوع از قراردادها می‌تواند توسط شخص یا گروهی از افراد انجام شود اما آنچه در رابطه با انتخاب داور در قرارداد بین‌المللی اهمیت دارد، تعداد داوران است تعداد داوران در این قرارداد باید عددی فرد باشد. به عنوان مثال در این قرارداد ممکن است 1، 3 ،5 و یا 7 نفر به عنوان داور قرارداد انتخاب شوند.

مهم‌ترین سازمان‌های داوری در قرارداد بین‌المللی

در سطح بین‌الملل سازمان‌های مختلفی وجود دارند که به عنوان داور در قرارداد بین‌المللی حضور دارند. از جمله این نهادها می‌توانیم به انجمن داوری فرانسه، انجمن داوری امریکا، کمیسیون داوری پکن، مرکز داوری بین‌المللی دبی و مرکز بین‌المللی حل اختلاف سرمایه‌گذاری اشاره کرد. طرفین قرارداد بین‌المللی می‌توانند برای حل اختلافات خود در قراردادها یکی از این نهادها را برای داوری و حل اختلافات خود انتخاب کنند.همچنین بهتر است برای داوری به سراغ افرادی متبحر و تیم‌های حقوقی باسایقه بروید تا فرآیند داوری بین‌المللی را برای شما تسهیل بخشند.

در ایران نیز مراکزی مانند اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی و همچنین داوری منطقه آزاد کیش از نهادهایی هستند که به داوری و رسیدگی اختلافات بین‌المللی می‌پردازند.

انواع دادگاه‌های داوری در قرارداد بین‌المللی

دادگاه‌های بین‌المللی با توجه به نوع داوری در قرارداد بین‌المللی به وجود آمده‌است به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. برخی از دادگاه‌ها مانند دیوان بین‌المللی دادگستری دادگاهی دائمی برای حل اختلافات بین‌المللی هستند. برخی از دادگاه‌ها برای رسیدگی به موضوعی خاص به صورت وقتی تشکیل می‌شوند و برخی دیگر نیز با تلفیقی از قوانین بین‌المللی و داخلی کشورها برای بررسی یک اختلاف تشکیل شکل می‌گیرد. تشکیل انواع دادگاه‌های بین‌المللی به طور معمول بر عهده سازمان‌های داوری  در قرارداد بین‌المللی است.

 منایع داوری در قرارداد بین‌المللی

برای داوری در قرارداد بین‌المللی نیاز به یک منبع قانی به عنوان مرجع رسیدگی به اختلافات بین‌المللی وجود دارد. روند بررسی اختلافات بین‌المللی و صدور رای با توجه به قوانین این مرجع انجام می‌شود و رای صادره باید مطابق با این قوانین باشد. در ادامه این مراجع قانونی را به شما معرفی خواهیم کرد:

• پروتکل شرط داوری ژنو
• کنوانسیون حل و فصل اختلافات سرمایه‌گذاری
• کنوانسیون اروپایی داوری بین‌المللی
• کنوانسیون نیویورک
• قواعد داوری آنسیترال سازمان ملل
• قوانین داوری آنسیترال

شرط داوری در قرارداد بین‌المللی

شرط داوری در قرارداد بین‌المللی در واقع بندی از قرارداد بین‌المللی تحت عنوان بند داوری قرارداد بین‌المللی است که به واسطه آن طرفین قرارداد روش داوری را برای حل اختلافات خود انتخاب کرده‌اند. اگر شرط داوری در این نوع قرارداد وجود نداشته باشد طرفین می‌توانند برای حل و فصل اختلافات خود از طریق مجامع قضایی و طرح شکایت از طرف مقابل اقدام کنند.

تنظیم مفاد داوری در قرارداد بین‌المللی

همان‌طور که عنوان کردیم، داوری در قرارداد بین‌المللی نیازمند تنظیم بند شرط داوری در قرارداد است. در تنظیم این بند لازم است تا به طور شفاف به موضوعاتی پرداخته شود تا از هر گونه ابهام پیشگیری شود. در ادامه به بررسی بندهای قرارداد داوری خواهیم پرداخت:

1. مشخصات کامل طرفین قرارداد: مشخصات طرفین باید به طور دقیق در قرارداد ذکر شود و مشخص شود که هر کدام با چه عنوانی در قرارداد حضور دارند.

2. موضوع قرارداد:  موضوع عقد قرارداد باید مشخص شود و موارد احتمالی بروز اختلاف نیز پیش‌بینی شود.

3. تعیین داور :با توجه به تخصص مورد نیاز برای حل اختلاف لازم است تا داوری با دانش فنی در آن حوزه انتخاب شود.

4. مشخص کردن تعداد داوران: تعداد داوران عددی فرد استکه باید با رضایت طرفین انتخاب شود و در قرارداد مشخص گردد.

5. مدت زمان قرارداد داوری بین‌المللی: مدت زمان اعتبار شرط داوری در قراداد بین‌المللی باید به طور شفاف مشخص شود.

6. حدود اختیارات داور: طرفین قرارداد باید مشخص کنند که داور اختیار داوری در چه موضوعی را دارد.

انواع داوری در قرارداد بین‌المللی

داوری در قرارداد بین‌المللی براساس موضوع اختلاف، انواع مختلفی دارد. به طور کلی انواع داوری بین‎‌المللی در یکی از 5 گروه زیر جای می‌گیرد. در ادامه به انواع این نوع از داوری خواهیم پرداخت تا بهتر بتوانید روش مناسب داوری برای قراردادهای بین‌المللی خود را انتخاب نمایید.

1. داوری سازمانی یا نهادی بین‌المللی

در داوری سازمانی طرفین دعوا اشخاص حقیقی نیستند و طرفین اختلاف معمولا دو نهاد یا سازمان بین‌المللی هستند. به عبارتی دیگر در این حالت دو شخصیت حقوقی از دو کشور مختلف با یکدیگر به مشکل برخورده‌اند. برای حل این قبیل اختلافات لازم است تا این دو سازمان به سازمان‌های بین‌المللی داوری برای حل و فصل اختلافات خود مراجعه کنند.

2. داوری خاص یا موردی

در این مورد از داوری در قرارداد بین‌المللی، اختلاف پیش‌آمده چندان عمیق نیست و اختلاف تنها در یک موضوع و مورد مشخص وجود دارد. در این شرایط طرفین شخصی را به عنوان داور بین‌المللی در نظر می‌گیرند که با توجه به قوانین بین‌المللی به موضوع اختلاف رسیدگی کند. این روش داوری معمولا با توافق و رضایت طرفین به مشکلات رسیدگی می‌کند و موجبات سازش طرفین را فراهم می‌کند.

3. داوری موقت

این نوع داوری برای مواردی است که اختلاف باید در سریع‌ترین زمان ممکن حل و فصل شود زیرا عدم رسیدگی به اختلاف ممکن است باعث ضرر بیشتری شود بنابراین برای جلوگیری از گسترش اختلافات و بروز مشکلات بیشتر لازم است تا در سریع‌ترین زمان ممکن برای داوری اقدام شود. در این شرایط داوری موقت انجام می‌شود.

⇐⇐⇐ تفاوت داوری و دادرسی قضایی

4. داوری اجباری

در این روش از داوری در قرارداد بین‌المللی، استفاده از روش داوری برای حل اختلافات طبق قوانین بین‌المللی اجباری است و طرفین نمی‌توانند به روشی جز داوری عمل کنند. در این شرایط لازم است تا نهاد و یا سازمان داوری  در قرارداد بین‌المللی که در زمینه آن مشکل تخصص ویژه دارد، بهاختلاف پیش‌آمده بین طرفین رسیدگی کند.

5. داوری سرمایه‌گذاری

در این نوع از داوری قرارداد بین‌المللی به اختلافات در زمینه سرمایه‌گذاری‌های خارجی پرداخته شده‌است. در این روش داوری دولت‌ها یا افرادی که در کشوری خارجی سرمایه‌گذاری کرده‌اند برای رسیدگی به اختلافات پیش‌آمده به یک سازمان یا نهاد بین‌المللی با تخصص در زمینه سرمایه‌گذاری  مراجعه می‌کنند.

نکات مهم داوری در قرارداد بین‌المللی

در انتخاب روش داوری در قراردادهای بین‌المللی لازم است تا نکاتی مد نظر قرار گیرد در ادامه به این نکات اشاره خواهیم کرد:

• موارد اختلاف پیش بینی و در هنگام عقد قرارداد داوری حدود اختیارات داور بر همان مبنا مشخص شود.
• شرایط عزل داور در قرارداد به طور مشخص و شفاف در زیر بند داوری مشخص شود.
• توجه به تخصص داور و صلاحیت او در رسیدگی به موضوع اختلاف در زمان انتخاب داور یا هیات داوران
• بررسی شرایط زوال بند داوری مانند مرگ یکی از طرفین قرارداد و آگاهی طرفین از این شرایط

⇐⇐⇐ تنظیم قراردادهای بین‌المللی

مزایا داوری در قرارداد بین‌المللی

روش داوری در قرارداد بین‌المللی روشی پرکاربرد است و استفاده از آن مزایای زیادی را برای طرفین قرارداد دارد. در ادامه به بررسی مزایای انتخاب این روش برای حل اختلافات بین‌المللی خواهیم پرداخت:

1. سرعت بالاتر: روش داوری، به نسبت طرح شکایت در محاکم قضایی روشی راحت‌تر است و در مدت زمان کوتاه‌تری نتیجه حاصل می‌شود.
2. امکان انتخاب داور: در این روش داور قرارداد با نظر طرفین قرارداد تعیین می‌شود و هر دو طرف از انتخاب داور راضی هستند و در آن اتفاق نظر دارند.
3. اجرای آسان‌تر حکم داور: احکام قضایی بر طبق قوانین حاکم بر هر کشور صادر و اجرا می‌شود اما از جهتی که روش داوری رسمیت کمتری دارد اجرای احکام داوری آسان‌تر است.
4. محرمانگی: در قراردادهایی با موضوعات محرمانه، انتخاب روش داوری به دلیل عدم درز اطلاعات در این روش، مناسب‌تر است.
5. انعطاف‌پذیری: رای داوری منعطف‌تر از رای محاکم قضایی است و معمولا رضایت طرفین قرارداد در رای داوری مد نظر قرار می‌گیرد.
6. هزینه کمتر: روش داوری نسبت به طرح شکایت در دادگاه روشی مقرون‌ به‌صرفه‌تر است و نیاز به صرف هزینه کمتری دارد.

معایب و ریسک‌های داوری در قرارداد بین‌المللی

در کنار مزایایی که برای داوری در قرارداد بین‌المللی مطرح کردیم باید به این مورد نیز اشاره کنیم که داوری بین‌المللی به نسبت داوری داخلی هزینه بالاتری دارد و رسیدگی به اختلافات از طریق این نوع از داوری به زمان بیشتری به نسبت داوری داخلی احتیاج دارد. به‌خصوص در زمانی که یکی از طرفین رای صادر شده در داوری بین‌المللی را نپذیرد.

ممنوعیات داوری بین‌المللی

برای انتخاب داور در قرارداد بین‌المللی قوانینی وجود دارد که لازم است تا در هنگام انتخاب داور آن را مد نظر قرار دهید. موارد ممنوعیات این نوع از داوری، مواردی هستند که در آن صورت امکان انتخاب شخص به عنوان داور وجود ندارد. در ادامه به این موارد اشاره خواهیم کرد:

• کارمندان قضایی
• کارمندان دولتی با شغلی در زمینه موضوع اختلاف
• افراد زیر 25 سال
• ذینفعان دعوا به طور مستقیم یا غیر مستقیم
• شخصی که امکان اداره امورمالی را ندارد

روش های ارجاع اختلاف به داوری در قرارداد بین‌المللی

روش‌های مختلفی برای انتخاب روش داوری در قرارداد بین‌المللی وجود دارد. هر کدام از این روش‌ها با توجه به توافق و رضایت طرفین می‌تواند برای انتخاب داوری انجام شود. در ادامه به این روش‌ها اشاره خواهیم کرد.

• به واسطه بند داوری در قرارداد

در این روش ارجاع اختلاف به داوری طرفین قرارداد در بندی از قرارداد خود، شرط داوری را تنظیم می‌کنند. طرفین در این روش قبل از وقوع اختلاف و با پیش‌بینی احتمال این موضوع این بند را تنظیم می‌کنند.

• مستقل از قرارداد

این روش ارجاع اختلاف به داور پس از عقد قرارداد و با رضایت طرفین انجام می‌شود. در این روش طرفین قراردادی جداگانه مبنی بر انتخاب روش داوری برای حل اختلافات خود تنظیم می‌کنند که مستقل از قرارداد همکاری بین‌المللی آن‌ها است.

• بعد از ارجاع اختلاف به دادگاه

در این روش ابتدا شکایت و دعوای طرفین در دادگاه مطرح می‌شود و سپس دادگاه با توجه به شرایط پرونده و صلاح‌دید قاضی، شخصی را به عنوان داور برای حل اختلافات طرفین در نظر می‌گیرد.

نتیجه گیری

داوری در قرارداد بین‌المللی از موردی است که در عقد این قراردادها اهمیت دارد. داوری روشی سریع و آسان برای حل اختلافات طرفین قرارداد بین‌المللی است. برای انتخاب این روش لازم است تا بندی تحت عنوان شرط داوری در قرارداد لحاظ شود. تنظیم این بند در قراردادهای بین‌المللی نیازمند دانش و تخصص بالا در این زمینه است. در انتخاب داور در قراردادهای بین‌المللی باید به تخصص و صلاحیت او برای بررسی موضوع اختلاف  توجه شود .

برای تنظیم بند داوری در قراردادهای بین‌المللی بر اساس اصول و ضوابط تنظیم این قراردادها تیم وکالت حسن‌زاده با تخصص و دانش فنی بالا در این زمینه همراه شما خواهد بود.

دیگر مقالات ما را نیز مطالعه فرمایید:

قرارداد تجاری BOT

تفاوت وکیل مدنی و وکیل دادگستری